NGUYỄN MINH CHÂU (1930 - 1989)

I. TIỂU SỬ

Nguyễn Minh Châu sinh năm 1930, quê ở làng Văn Thai, tên nôm là làng Thơi, xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.

Theo lời kể của vợ ông, bà Nguyễn Thị Doanh, tên khai sinh của Nguyễn Minh Châu là Nguyễn Thí. Chỉ tới khi đi học, bố mẹ mới đổi tên cho ông thành Minh Châu.

Năm 1945, ông tốt nghiệp trường Kỹ nghệ Huế với bằng Thành chung

Tháng 1 năm 1950, ông học chuyên khoa trường Huỳnh Thúc Kháng tại Nghệ Tĩnh và sau đó gia nhập quân đội và chiến đấu ở vùng địch hậu đồng bằng Bắc Bộ. Sau đó ông đi học ở trường sỹ quan lục quân Trần Quốc Tuấn.

Từ năm 1952 đến 1956, ông công tác tại Ban tham mưu các tiểu đoàn 722, 706 thuộc sư đoàn 320.

Từ năm 1956 đến 1958, Nguyễn Minh Châu là trợ lý văn hóa trung đoàn 64 thuộc sư đoàn 320.

Năm 1961, ông theo học trường Văn hóa Lạng Sơn.

Năm 1962, Nguyễn Minh Châu về công tác tại phòng Văn nghệ quân đội, sau chuyển sang tạp chí Văn nghệ quân đội.

Ông được kết nạp vào Hội nhà văn Việt Nam năm 1972.

Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Nguyễn Minh Châu gắn bó mật thiết với vùng đất Bình - Trị Thiên.

Từ đầu thập niên 80, Nguyễn Minh Châu là một trong những nhà văn đi tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học

Nguyễn Minh Châu qua đời ngày 23 tháng 1 năm 1989 tại Hà Nội, thọ 59 tuổi.

Năm 2000, ông được nhà nước trao tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.

II. SỰ NGHIỆP VĂN HỌC

Năm 1960, Nguyễn Minh Châu viết truyện ngắn đầu tay Sau một buổi tập.

Trong sự nghiệp sáng tác kéo dài ba thập kỷ (1960-1989), khép lại với chuyện vừa Phiên chợ Giát viết năm 1989, ông để lại 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình. Các tác phẩm chính của ông là Cửa sông (tiểu thuyết, 1966), Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Lửa từ những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983), Bến quê (truyện ngắn, 1985), Mảnh đất tình yêu (tiểu thuyết, 1987), Cỏ lau (truyện vừa, 1989)...

Các tác phẩm chính:  Cửa sông (tiểu thuyết, 1966) Những vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970) Dấu chân người lính (tiểu thuyết, 1972) Miền cháy (tiểu thuyết, 1977) Lửa từ những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Những người đi từ trong rừng ra (tiểu thuyết, 1982)Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983) Bến quê (truyện ngắn, 1985) Mảnh dất tình yêu (tiểu thuyết, 1987) Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh hoạ (1987) Cỏ lau (truyện vừa, 1989). Nguyễn Minh Châu toàn tập (NXB Văn Học, 2001)

Tác phẩm Cỏ lau đạt giải thưởng Hội nhà văn Việt Nam vào năm 1990

Giải thưởng Văn học Bộ Quốc phòng 1984 - 1989 cho toàn bộ sáng tác của Nguyễn Minh Châu viết về chiến tranh và người lính

IV. COÁT TRUYEÄN

Coát truyeän ñôn giaûn nhöng mang tính trieát lyù, tính traûi nghieäm saâu saéc vaø coù yù nghóa toång keát veà cuoäc ñôøi cuûa moät con ngöôøi: Nhó - nhaân vaät chính - ngöôøi töøng ñi khaép nôi treân theá giôùi, nhöng cuoái ñôøi laïi bò coät chaët vaøo giöôøng  bôûi moät caên beänh hieåm ngheøo. Nhöng cuõng chính thôøi ñieåm ñoù, vaøo moät buoåi saùng ñaàu thu, töø cöûa soå nhìn ra, ñaát trôøi luùc giao muøa vôùi hoa baèng laêng tím thaãm , vôùi con nöôùc soâng Hoàng maøu ñoû nhaït,...Nhó ñaõ phaùt hieän ra vuøng ñaát beân kia soâng Hoàng, nôi beán queâ quen thuoäc moät  veû ñeïp moäc maïc maø voâ cuøng quyeán ruõ. Cuõng nhö maõi cho ñeán luùc naèm lieät giöôøng, nhaän söï chaêm soùc töøng mieáng aên, töøng nguïm nöôùc cuûa vôï con, anh môùi caûm nhaän ñöôïc noãi vaát vaû, söï taàn taûo , tình yeâu vaø ñöùc hy sinh thaàm laëng cuûa ngöôøi vôï hieàn. Nhó  khao khaùt ñöôïc moät laàn ñaët chaân leân bôø baõi beân kia soâng Hoàng, caùi mieàn ñaát gaàn guõi nhöng ñaõ trôû neân xa vôøi ñoái vôùi anh aáy, ñeå roài cuoái cuøng, anh nhaän ra caùi quy luaät ñaày nghòch lyù cuûa ñôøi ngöôøi:"Con ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh khoûi ñöôïc nhöõng caùi ñieàu voøng veøo hoaëc chuøng chình".

V. ÑEÀ VAÊN: Phaân tích truyeän ngaén "Beán queâ" cuûa Nguyeãn Minh Chaâu.

Höôùng daãn laøm baøi:

Nguyeãn Minh Chaâu (1930-1989) laø caây buùt xuaát saéc cuûa neàn vaên xuoâi hiện đại töø ñaàu thaäp kyû 80 cuûa theá kyû hai möôi, oâng trôû thaønh moät trong nhöõng caây buùt tieân phong goùp phaàn ñoåi môùi vaên hoïc nöôùc nhaø vôùi nhöõng tìm toøi quan troïng veà tö töôûng vaø ngheä thuaät. "Beán Queâ" laø truyeän ngaén theå hieän roõ ñieàu ñoù. "Beán queâ" in trong taäp truyeän ngaén cuøng teân cuûa Nguyeãn Minh Chaâu, xuaát baûn naêm 1985.  ÔÛ taùc phaåm naøy, ngoøi buùt cuûa nhaø vaên höôùng vaøo nhöõng söï vieäc töôûng chöøng nhoû nhaët, taàm thöôøng ñeå roài qua ñoù phaùt hieän ra chieàu saâu cuûa ñôøi soáng tinh thaàn vôùi bao nhieâu quy luaät vaø nghòch lyù chöùa ñöïng nhöõng suy ngaãm, traûi nghieäm saâu saéc coù yù nghóa toång keát cuûa moät con ngöôøi saép giaõ töø cuoäc soáng.

THAÂN BAØI:    Phaân tích taùc phaåm

1. Tình huoáng truyeän:

          Khoâng nhö nhieàu taùc phaåm khaùc, nhaø vaên hay ñaët nhaân vaät cuûa mình vaøo hoaøn caûnh  giaùp ranh giöõa söï soáng vôùi caùi cheát roài khai thaùc tình huoáng aáy ñeå ngôïi ca khaùt voïng, söùc soáng maõnh lieät, loøng nhaân aùi, nieàm tin höôùng vaøo töông lai,...cuûa con ngöôøi.Chaúng haïn nhö truyeän “Tình yeâu cuoäc soáng” cuûa Giaéc Laân ñôn, “Chieác laù cuoái cuøng” cuûa O. Hen ry, “Vôï choàng A Phuû” cuûa Toâ Hoaøi, “Vôï nhaët” cuûa Kim Laân”,… Truyeän ngaén "Beán queâ" tuy cuõng ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñaët nhaân vaät vaøo tình huoáng ñaëc bieät aáy: Nhó bò lieät toaøn thaân, khoâng theå töï mình di chuyeån ñöôïc vaø ñang soáng nhöõng ngaøy cuoái cuøng, giaùp ranh giöõa söï soáng vaø caùi cheát, nhöng khoâng phaûi ñeå ngôïi ca, maø laø ñeå chieâm nghieäm, suy ngaãm vaø ruùt ra trieát lyù veà ñôøi ngöôøi. Cuï theå laø truyeän ngaén “Beán queâ” ñaët nhaân vaät chính vaøo moät loaït tình huoáng nghòch lyùsau:

- Nhó ñaõ coù ñieàu kieän ñaët chaân ñeán haàu nhö khaép moïi nôi treân theá giôùi. AÁy vaäy maø, nhöõng naêm cuoái ñôøi, caên beänh baïi lieät quaùi aùc laïi buoäc chaët anh vaøo giöôøng vaø haønh haï anh suoát maáy naêm trôøi. “Suốt đời Nhĩ đã từng đi không sót một xó xỉnh nào trên trái đất, đây là một nơi chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa sổ nhà mình.” Vaøo moät buoåi saùng, Nhó chæ muoán nhích ngöôøi tôùi gaàn beân caùi cöûa soå maø "khoù khaên nhö phaûi ñi heát caû moät voøng traùi ñaát"vaø phaûi nhôø vaøo söï trôï giuùp cuûa ñaùm treû con haøng xoùm.

- Cuõng chính vaøo thôøi ñieåm aáy, ngay phía tröôùc cöûa soå nhaø anh, Nhó phaùt hieän ra vuøng baõi boài beân kia soâng Hoàng , nôi beán queâ quen thuoäc moät veû ñeïp bình dò maø heát söùc quyeán ruõ, nhöng anh bieát raèng duø khao khaùt theá naøo, anh cuõng seõ khoâng bao giôø coù theå ñaët chaân leân maûnh ñaát ñoù ñöôïc nöõa, duø noù ôû raát gaàn anh./ Nhó ñaõ nhôø ñöùa con trai thöïc hieän giuùp mình caùi ñieàu khaùt khao aáy, nhöng roài noù khoâng sao hieåu noãi caùi öôùc muoán kyø cuïc maø lôùn lao aáy cuûa boá, neân sa vaøo moät ñaùm chôi phaù côø theá treân heø phoá vaø coù theå seõ bò lôõ maát chuyeán ñoø ngang duy nhaát trong ngaøy.

-Cuõng nhö vaäy, maõi ñeán luùc naèm lieät giöôøng, saép töø giaõ coõi ñôøi, nhaän söï saên soùc ñeán töøng mieáng aên, nguïm nöôùc cuûa ngöôøi vôï, Nhó môùi nhaän ra, môùi thaám thía ñöôïc heát ñöôïc noãi vaát vaû, söï taàn taûo, tình yeâu vaø ñöùc hy sinh thaàm laëng cuûa vôï mình.

F Taïo ra moät chuoãi nhöõng tình huoáng nghòch lyù keå treân, phaûi chaêng taùc giaû muoán ngöôøi ñoïc löu yù ñeán moät vaán ñeà cuûa cuoäc ñôøi: cuoäc soáng vaø soá phaän con ngöôøi chöùa ñaày nhöõng ñieàu baát thöôøng, nhöõng nghòch lyù, ngaãu nhieân, vöôït ra ngoaøi nhöõng döï ñònh vaø öôùc muoán, caû nhöõng hieåu bieát toan tính coù saün ? Nhieàu truyeän ngaén cuûa Nguyeãn Minh Chaâu giai ñoaïn naøy cuõng ñeàu höôùng tôùi nhöõng phaùt hieän töông töï nhö theá, chaúng haïn nhö: “Chieác thuyeàn ngoaøi xa”, “Höông vaø Phai”, “Ngöôøi ñaøn baø toát buïng”,... Nhöng yù nghóa cuûa tình huoáng nghòch lyù trong truyeän ngaén “Beán queâ” khoâng döøng ôû choã ñoù, maø noù coøn môû ra moät noäi dung trieát lyù mang tính toång keát nhöõng traûi nghieäm cuûa caû ñôøi ngöôøi ñöôïc taùc giaû göûi gaém qua suy ngaãm cuûa nhaân vaät Nhó :“con ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh ñöôïc nhöõng caùi ñieàu voøng veøo hoaëc chuøng chình”.

2. Nhöõng caûm xuùc vaø suy ngaãm cuûa nhaân vaät Nhó treân giöôøng beänh:

MÔÛ BAØI:  Daãn: Nhà phê bình Nikolai Nikulin: "Niềm tin vào tính bất khả chiến thắng của cái đẹp tinh thần, cái thiện đã được khúc xạ ở chỗ, anh (Nguyễn Minh Châu) đã tắm rửa sạch sẽ các nhân vật của mình, họ giống như được bao bọc trong một bầu không khí vô trùng". Những câu nói đó đã thể hiện đúng đắn sắc nét trong nghệ thuật xây dựng nhân vật trong truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu. Đặc biệt là hình tượng nhân vật Nhĩ trong “Bến quê” của ông. Qua hình tượng nhân vật này, tác giả đã cho thấy những suy ngẫm trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời của mỗi con người, giá trị của cuộc sống gia đình và vẻ đẹp của quê hương.

    TB. 2.1 Caûm nhaän cuûa Nhó veà veû ñeïp cuûa thieân nhieân vaøo moät buoåi saùng ñaàu thu :

 -Caûnh vaät thieân nhieân vaøo moät buoåi saùng ñaàu thu nhìn töø khung cöûa soå caên phoøng Nhó ñöôïc mieâu taû theo taàm nhìn cuûa chính anh, töø gaàn ñeán xa, taïo thaønh moät khoâng gian coù chieàu saâu, roäng: baét ñaàu töø nhöõng boâng hoa baèng laêng ngay phía ngoaøi cöûa soå, roài ñeán con soâng Hoàng vôùi maøu nöôùc ñoû nhaït luùc ñaõ vaøo thu, ñeán voøm trôøi vaø sau cuøng laø baõi boài beân kia soâng.

-Caûnh vaät thieân nhieân aáy cöù  daàn daàn hieän ra vôùi veû ñeïp voâ cuøng quyeán ruõ chæ coù theå caûm nhaän ñöôïc baèng nhöõng caûm xuùc tinh teá: “Beân kia nhöõng haøng caây baèng laêng, tieát trôøi ñaàu thu ñem ñeán cho con soâng Hoàng moät maøu ñoû nhaït, maët soâng nhö roäng theâm ra.Voøm trôøi cuõng nhö cao hôn. Nhöõng tia naéng sôùm ñang töø töø di chuyeån töø maët nöôùc leân nhöõng khoaûng bôø baõi beân kia soâng, vaø caû moät vuøng phuø sa laâu ñôøi cuûa baõi boài  ôû beân kia soâng Hoàng luùc naøy ñang phoâ ra tröôùc khuoân cöûa soå cuûa gian gaùc nhaø Nhó moät thöù maøu vaøng thau xen vôùi maøu xanh non-nhöõng maøu saéc thaân thuoäc quaù nhö da thòt, hôi thôû cuûa ñaát  maøu môõ”.

- Khoâng gian vaø nhöõng caûnh saéc aáy voán quen thuoäc, gaàn guõi, nhöng haàu nhö raát môùi meû ñoái vôùi Nhó, töôûng chöøng nhö ñaây laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi anh caûm nhaän ñöôïc taát caû veû ñeïp vaø söï giaøu coù cuûa noù.

2.2 Nhöõng suy ngaãm cuûa Nhó töø hoaøn caûnh rieâng maø phaùt hieän quy luaät cuûa ñôøi ngöôøi :

-Hoaøn caûnh cuûa Nhó:

 Nhó bò  maéc caên beänh hieåm ngheøo ñaõ laâu ngaøy, moïi söï phaûi troâng caäy vaøo söï chaêm soùc cuûa vôï con. Trong buoåi saùng hoâm ñoù, Nhó ñaõ nhaän ra nhö baèng tröïc giaùc raèng thôøi gian cuûa ñôøi mình khoâng coøn bao laâu nöõa: "Nhó khoù nhoïc naâng moät caùnh tay leân kheõ aåy caùi baùt mieán treân tay Lieân ra. Anh ngöûa maët nhö moät ñöùa treû ñeå cho thaèng Tuaán caàm chieác khaên boâng taåm nöôùc aám kheõ lau mieäng, caèm vaø hai beân maù cho mình”. Roài anh hoûi vôï: “Ñeâm qua luùc gaàn saùng, em coù nghe thaáy tieáng gì khoâng?”... “Hoâm nay ñaõ laø ngaøy maáy roài em nhæ?”.  Chò Lieân döôøng nhö cuõng ñaõ caûm nhaän ñöôïc tình caûnh vaø taâm traïng cuûa choàng neân laûng traùnh traû lôøi nhöõng caâu hoûi cuûa anh

-Caûm nhaän cuûa Nhó veà Lieân:

Anh Nhó nghó veà chò Lieân thaät caûm ñoäng. Laàn ñaàu tieân anh ñeå yù thaáy vôï mình “Liên đang mặc tấm áo vá”. Nhöõng ngoùn tay gaày guoäc cuûa chò aâu yeám vuoát ve vai anh vaø Nhó nhaän ra taát caû tình yeâu thöông, söï taàn taûo vaø ñöùc hy sinh thaàm laëng cuûa ngöôøi vôï. Nhó ñaønh phaûi xoùt xa noùi ra ñieàu aân haän nhaát: “Suoát ñôøi anh chæ laøm em khoå taâm… maø em vaãn nín thinh !” Chò Lieân traû lôøi: “Coù heà sao ñaâu…Mieãn laø anh soáng, luoân luoân coù maët anh, tieáng noùi cuûa anh trong gian nhaø naøy…”. Chính trong nhöõng ngaøy cuoái ñôøi, Nhó môùi thöïc söï thaáu hieåu vaø bieát ôn saâu saéc ngöôøi vôï hieàn thuïc, ñaûm ñang: “… cuõng nhö caùnh baõi boài ñang naèm phôi mình beân kia, taâm hoàn Lieân vaãn giöõ nguyeân veïn nhöõng neùt taàn taûo vaø chòu ñöïng hy sinh töø bao ñôøi xöa vaø cuõng chính nhôø coù ñieàu ñoù maø sau nhieàu ngaøy thaùng boân taåu, tìm kieám…Nhó ñaõ tìm thaáy ñöôïc nôi nöông töïa laø gia ñình trong nhöõng ngaøy naøy”. Caùch so saùnh ñaày chaát trieát lyù naøy cuûa taùc giaû khoâng chæ laø lôøi ngôïi ca, söï nhìn nhaän xöùng ñaùng daønh cho Lieân, maø coøn laø moät phaùt hieän voán cuõng raát bình thöôøng nhöng cuõng ñaõ bò chính caùi voøng veøo, caùi chuøng chình laøm cho con ngöôøi ta phôùt lôø noù, xem thöôøng noù, coi ñoù nhö laø moät leõ ñöông nhieân.

-Nieàm khao khaùt cuûa Nhó ñöôïc ñaët chaân leân baõi boài beân kia beán soâng:

Töø söï caûm nhaän veà thieân nhieân, veà ngöôøi vôï thaân yeâu, Nhó chôït nhaän ra veû ñeïp cuûa queâ höông. Suoát ñôøi Nhó  “ñaõ töøng ñi tôùi khoâng soùt moät xoù xænh naøo treân traùi ñaát”; aáy vaäy maø giôø ñaây, naèm trong caên phoøng, nhìn qua cöûa soå, Nhó môùi nhìn thaáy ñöôïc taát caû veû ñeïp raát ñoãi bình dò vaø gaàn guõi cuûa baõi boài beân kia soâng khi mình saép töø giaõ coõi ñôøi. Baõi ñaát aáy ñaõ laøm böøng daäy moät nieàm khao khaùt voâ voïng laø ñöôïc ñaët chaân moät laàn leân caùi baõi boài beân kia soâng.Ñieàu öôùc muoán aáy chính laø söï thöùc tænh veà nhöõng giaù trò beàn vöõng cuûa nhöõng ñieàu bình thöôøng vaø saâu xa trong cuoäc soáng voán thöôøng bò ngöôøi ta boû qua hoaëc laõng queân, nhaát laø thôøi coøn treû, khi nhöõng ham muoán xa vôøi, haõo huyeàn ñang loâi cuoán con ngöôøi tìm ñeán. Söï thöùc tænh naøy chæ ñeán vôùi ngöôøi ta ôû caùi tuoåi ñaõ töøng traûi. Vôùi Nhó thì ñoù laø thôøi gian cuoái ñôøi, laïi phaûi naèm lieät treân giöôøng beänh, bôûi theá ñoù laø söï thöùc tænh coù xen nieàm aân haän vaø noãi xoùt xa: “Hoïa chaêng chæ coù anh ñaõ töøng traûi, ñaõ töøng in goùt chaân khaép moïi chaân trôøi xa laï môùi nhìn thaáy heát söï giaøu coù laãn moïi veû ñeïp cuûa moät caùi baõi boài soâng Hoàng nagy bôø beân kia”.

-Caâu chuyeän cuûa Nhó vôùi caäu con trai vaø söï chieâm nghieäm cuûa anh veà moät quy luaät cuûa ñôøi ngöôøi:

Khoâng theå naøo laøm ñöôïc caùi ñieàu mình khao khaùt, Nhó ñaõ nhôø ñöùa con trai thay mình ñi sang beân kia soâng, ñaët chaân leân caùi baõi phuø sa maøu môõ aáy. Nhöng anh laïi gaëp theâm moät nghòch lyù nöõa laø ñöùa con khoâng hieåu ñöôïc öôùc muoán cuûa cha, neân laøm moät caùch mieãn cöôõng vaø roài laïi bò cuoán huùt vaøo troø chôi phaù côø theá raát haáp daãn noù gaëp treân ñöôøng ñi, ñeå roài coù theå lôõ chuyeán ñoø ngang duy nhaát trong ngaøy./ Töø söï vieäc aáy, Nhó ñaõ nghieäm ra ñöôïc caùi quy luaät phoå bieán cuûa ñôøi ngöôøi: “…con ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh ñöôïc nhöõng caùi ñieàu voøng veøo hoaëc chuøng chình”. Vì theá, anh khoâng traùch con, bôûi gioáng nhö anh ngaøy tröôùc, noù “ñaõ thaáy coù gì ñaùng haáp daãn ôû beân kia soâng ñaâu”.

-Haønh ñoäng kyø quaëc cuûa Nhó ôû cuoái truyeän bieåu hieän söï noân noùng thuùc giuïc caäu con trai haõy mau leân keûo lôõ chuyeán ñoø caøng toâ ñaäm nieàm khaùt khao cuûa anh:

Cuoái truyeän, taùc giaû taû khi thaáy con ñoø ngang vöøa chaïm muõi vaøo bôø ñaát beân naøy, Nhó ñaõ thu heát taøn löïc doàn vaøo moät cöû chæ coù veû kyø quaëc: “Anh ñang coá thu nhaët heát moïi chuùt söùc löïc cuoùi cuøng coøn soùt laïi ñeå ñu mình nhoâ ngöôøi ra ngoaøi, giô moät caùnh tay gaày guoäc ra phía ngoaøi cöûa soå khoaùt khoaùt y nhö ñang khaån thieát ra hieäu cho moät ngöôøi naøo ñoù”. Haønh ñoäng naøy cuûa Nhó coù theå hieåu laø anh ñang noân noùng thuùc giuïc caäu con trai haõy mau mau xuoáng beán keûo lôõ chuyeán ñoø duy nhaát trong ngaøy. Nhöng hình aûnh naøy coøn gôïi ra yù nghóa khaùi quaùt vaø saâu xa hôn, ñoù laø muoán thöùc tænh moïi ngöôøi veà nhöõng caùi voøng veøo, chuøng chình maø chuùng ta ñang sa vaøo treân ñöôøng ñôøi, haõy coá gaéng döùt ra khoûi noù ñeå höôùng tôùi nhöõng giaù trò ñích thöïc, beàn vöõng voán raát giaûn dò, gaàn guõi cuûa cuoäc ñôøi xung quanh ta.

FNhaân vaät Nhó trong truyeän laø nhaân vaät tö töôûng, moät loaïi nhaân vaät noåi leân trong saùng taùc cuûa Nguyeãn Minh Chaâu giai ñoaïn sau 1975. Nhaø vaên ñaõ göûi gaém qua nhaân vaät naøy nhieàu ñieàu maø oâng quan saùt, suy ngaãm, trieát lyù veà cuoäc ñôøi vaø con ngöôøi. Nhöng caùi taøi cuûa taùc giaû laø khoâng bieán nhaân vaät thaønh caùi loa phaùt ngoân cho mình. Nhöõng chieâm nghieäm, trieát lyù cuûa nhaø vaên ñaõ ñöôïc chuyeån hoùa vaøo trong ñôøi soáng noäi taâm cuûa nhaân vaät, vôùi dieãn bieán taâm traïng tinh teá döôùi söï taùc ñoäng cuûa hoaøn caûnh vaø ñöôïc mieâu taû moät caùch tinh teá,  hôïp lyù.Qua caûnh ngoä vaø taâm traïng cuûa nhaân vaät Nhó, ta caûm nhaän ñöôïc yùnghóa trieáy lyù veà cuoäc ñôøi con  ngöôøi maø nhaø vaên ñaët ra trong taùc phaåm: Haõy coá gaéng tìm hieåu vaø caûm nhaän nhöõng veû ñeïp bình dò maø quyù giaù aån chöùa trong nhöõng gì quen thuoäc, gaàn guõi nhaát cuûa gia ñình vaø queâ höông.

3.Ngheä thuaät saùng taïo nhöõng hình aûnh giaøu yù nghiaõ bieåu töôïng:

Moät ñaëc ñieåm noåi baät khaùc cuûa trong taøi naêng vaên xuoâi cuûa Nguyeãn Minh Chaâu ôû truyeän ngaén “Beán queâ” laø saùng taïo nhöõng hình aûnh giaøu yù nghiaõ bieåu töôïng.Trong truyeän, haàu nhö moïi hình aûnh ñeàu mang 2 lôùp nghóa: nghóa thöïc vaø nghóa bieåu töôïng. Hai lôùp nghóa naøy gaén boù, thoáng nhaát khieán cho caùc hình aûnh khoâng bò töôùc ñi giaù trò taïo hình vaø söùc gôïi caûm ñeå chæ ñôn thuaàn laø hình aûnh öôùc leä. YÙ nghiaõ bieåu töôïng ñöôïc gôïi ra töø hình aûnh thöïc, nhöng phaûi ñaët noù vaøo trong caû heä thoáng hình aûnh vaø noù chæ coù theå toaùt leân yù nghóa khi ñoái chieáu vôùi chuû ñeà taùc phaåm:

- Hình aûnh baõi boài, beán soâng vaø toaøn boä khung caûnh thieân nhieân ñöôïc döïng leân trong truyeän thöïc ra cóng mang moät yù nghóa khaùi quaùt, bieåu töôïng cho veû ñeïp dung dò, töï nhieân cuûa ñôøi soáng theå hieän qua nhöõng söï vaät gaàn guõi, thaân thuoäc nhö moät beán ñoø, moät doøng soâng, moät baõi boài,…noùi roäng ra, ñoù  laø queâ höông, xöù sôû.

- Nhieàu hình aûnh vaø chi tieát khaùc naèm trong caû heä  thoáng cuõng chöùa ñöïng yù nghóa bieåu töôïng khaù roõ

 + Nhöõng boâng hoa baèng laêng cuoái muøa maøu saéc nhö ñaäm hôn vaø tieáng nhöõng taûng ñaát lôû ôû bôø soâng naøy, khi côn luõ ñaàu maøu ñaõ doàn veà, ñoå uïp vaøo trong giaác nguû cuûa Nhó luùc gaàn saùng laø 2 chi tieát gôïi ra cho bieát söï soáng cuûa nhaân vaät Nhó ñaõ ôû vaøo nhöõng ngaøy cuối cuøng.

 +Ñöùa con trai cuûa Nhó sa vaøo moät ñaùm chôi phaù côø theá treân leà ñöôøng gôïi ra ñieàu maø Nhó goïi laøsöï chuøng chình, voøng veøo maø treân ñöôøng ñôøi ngöôøi ta khoù traùnh khoûi.

 +Haønh ñoäng vaø cöû chæ cuûa Nhó ôû cuoái truyeän cuõng mang yù nghóa bieåu töôïng: muoán thöùc tænh moïi ngöôøi veà nhöõng caùi voøng veøo, chuøng chình maø chuùng ta ñang sa vaøo treân ñöôøng ñôøi, haõy coá gaéng döùt ra khoûi noù ñeå höôùng tôùi nhöõng giaù trò ñích thöïc, beàn vöõng voán raát giaûn dò, gaàn guõi cuûa cuoäc ñôøi xung quanh ta.

KEÁT BAØI:  Ñaùnh giaù chung

-“Beán queâ” laø moät trong nhöõng truyeän ngaén xuaát saéc cuûa Nguyeãn Minh Chaâu sau 1975.

- Truyeän khoâng chæ thaønh coâng bôûi chöùa ñöïng nhöõng  suy ngaãm, nhöõng chieâm nghieäm, trieát lyù saâu saéc cuûa nhaø vaên veà con ngöôøi vaø cuoäc ñôøi; töø ñoù coù giaù trò thöùc tænh moïi ngöôøi haõy bieát nhaän ra, traân troïng nhöõng giaù trò vaø veû ñeïp bình dò, gaàn guõi ñích thöïc vaø beàn vöõng cuûa cuoäc soáng, cuûa gia ñình, cuûa queâ höông. Ñoàng thôøi, coøn laø taùc phaåm tieâu bieåu cho taøi naêng saùng taïo ôû ngoøi buùt cuûa Nguyeãn Minh Chaâu giai ñoaïn ñang vöõng vaøng treân con ñöôøng goùp phaàn ñoåi môùi vaên hoïc nöôùc nhaø cuûa oâng vôùi caùch mieâu taû taâm lyù tinh teá, nhieàu hình aûnh giaøu tính bieåu töôïng, caùch taïo tình huoáng nghòch lyù, traàn thuaät qua doøng noäi taâm nhaân vaät,… Nguyễn Minh Châu - người mở đường xuất sắc cho Văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, người đã “đi được xa nhất” trong cao trào đổi mới của Văn học Việt Nam đương đại. Nhà văn Nguyễn Khải nói: "Nguyễn Minh Châu là người kế tục xuất sắc những bậc thầy của nền văn xuôi Việt Nam và cũng là người mở đường rực rỡ cho những cây bút trẻ tài năng sau này".