NGUYỄN MINH CHÂU (1930 - 1989)
I. TIỂU SỬ
Theo lời kể của vợ ông, bà Nguyễn Thị
Doanh, tên khai sinh của Nguyễn Minh Châu là Nguyễn Thí. Chỉ tới khi đi học, bố
mẹ mới đổi tên cho ông thành Minh Châu.
Năm 1945, ông tốt nghiệp
trường Kỹ nghệ Huế với bằng Thành chung
Tháng 1 năm 1950, ông học chuyên khoa
trường Huỳnh Thúc Kháng tại Nghệ Tĩnh và
sau đó gia nhập quân đội và chiến đấu ở vùng địch hậu đồng bằng Bắc Bộ. Sau đó
ông đi học ở trường sỹ quan lục quân Trần Quốc Tuấn.
Từ năm 1956 đến 1958, Nguyễn Minh Châu là
trợ lý văn hóa trung đoàn 64 thuộc sư đoàn 320.
Năm 1961, ông theo học trường
Văn hóa Lạng Sơn.
Trong những năm kháng chiến chống Mỹ,
Nguyễn Minh Châu gắn bó mật thiết với vùng đất Bình - Trị Thiên.
Từ đầu thập niên 80, Nguyễn Minh Châu
là một trong những nhà văn đi tiên phong trong công cuộc đổi mới văn học
Năm 2000, ông được nhà nước trao tặng
giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
II. SỰ NGHIỆP VĂN HỌC
Năm 1960, Nguyễn Minh Châu viết truyện
ngắn đầu tay Sau một buổi tập.
Trong sự nghiệp sáng tác kéo dài ba
thập kỷ (1960-1989), khép lại với chuyện vừa Phiên chợ Giát viết
năm 1989, ông để lại 13 tập văn xuôi và một tiểu luận phê bình. Các tác phẩm
chính của ông là Cửa sông (tiểu thuyết, 1966), Những
vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970), Dấu chân người lính (tiểu
thuyết, 1972), Miền cháy (tiểu thuyết, 1977), Lửa từ
những ngôi nhà (tiểu thuyết, 1977) Người đàn bà trên chuyến
tàu tốc hành (truyện ngắn, 1983), Bến quê (truyện
ngắn, 1985), Mảnh đất tình yêu (tiểu thuyết, 1987), Cỏ
lau (truyện vừa, 1989)...
Các tác phẩm chính: Cửa sông (tiểu thuyết, 1966) Những
vùng trời khác nhau (truyện ngắn, 1970) Dấu chân người lính (tiểu
thuyết, 1972) Miền cháy (tiểu thuyết, 1977) Lửa từ những ngôi
nhà (tiểu thuyết, 1977) Những người đi từ trong rừng ra (tiểu
thuyết, 1982)Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (truyện ngắn,
1983) Bến quê (truyện ngắn, 1985) Mảnh dất tình yêu (tiểu
thuyết, 1987) Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn nghệ minh hoạ (1987)
Cỏ lau (truyện vừa, 1989). Nguyễn Minh Châu toàn tập (NXB
Văn Học, 2001)
Giải thưởng Văn học Bộ Quốc phòng 1984
- 1989 cho toàn bộ sáng tác của Nguyễn Minh Châu viết về chiến tranh và người
lính
IV. COÁT TRUYEÄN
Coát truyeän ñôn giaûn nhöng mang tính trieát lyù, tính
traûi nghieäm saâu saéc vaø coù yù nghóa toång keát veà cuoäc ñôøi cuûa moät
con ngöôøi:
Nhó - nhaân vaät chính - ngöôøi töøng ñi khaép nôi treân theá giôùi, nhöng
cuoái ñôøi laïi bò coät chaët vaøo giöôøng
bôûi moät caên beänh hieåm ngheøo. Nhöng cuõng chính thôøi ñieåm ñoù,
vaøo moät buoåi saùng ñaàu thu, töø cöûa soå nhìn ra, ñaát trôøi luùc giao muøa
vôùi hoa baèng laêng tím thaãm , vôùi con nöôùc soâng Hoàng maøu ñoû
nhaït,...Nhó ñaõ phaùt hieän ra vuøng ñaát beân kia soâng Hoàng, nôi beán queâ
quen thuoäc moät veû ñeïp moäc maïc maø
voâ cuøng quyeán ruõ. Cuõng nhö maõi cho ñeán luùc naèm lieät giöôøng, nhaän
söï chaêm soùc töøng mieáng aên, töøng nguïm nöôùc cuûa vôï con, anh môùi caûm
nhaän ñöôïc noãi vaát vaû, söï taàn taûo , tình yeâu vaø ñöùc hy sinh thaàm
laëng cuûa ngöôøi vôï hieàn. Nhó khao
khaùt ñöôïc moät laàn ñaët chaân leân bôø baõi beân kia soâng Hoàng, caùi mieàn
ñaát gaàn guõi nhöng ñaõ trôû neân xa vôøi ñoái vôùi anh aáy, ñeå roài cuoái
cuøng, anh nhaän ra caùi quy luaät ñaày nghòch lyù cuûa ñôøi ngöôøi:"Con
ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh khoûi ñöôïc nhöõng caùi ñieàu
voøng veøo hoaëc chuøng chình".
V. ÑEÀ VAÊN: Phaân tích truyeän ngaén "Beán
queâ" cuûa Nguyeãn Minh Chaâu.
Höôùng daãn laøm baøi:
Nguyeãn Minh
Chaâu (1930-1989) laø caây buùt xuaát saéc cuûa neàn vaên xuoâi hiện đại töø ñaàu thaäp kyû 80 cuûa theá kyû hai möôi, oâng trôû
thaønh moät trong nhöõng caây buùt tieân phong goùp phaàn ñoåi môùi vaên hoïc
nöôùc nhaø vôùi nhöõng tìm toøi quan troïng veà tö töôûng vaø ngheä thuaät.
"Beán Queâ" laø truyeän ngaén theå hieän roõ ñieàu ñoù. "Beán
queâ" in trong taäp truyeän ngaén cuøng teân cuûa Nguyeãn Minh Chaâu,
xuaát baûn naêm 1985. ÔÛ taùc phaåm
naøy, ngoøi buùt cuûa nhaø vaên höôùng vaøo nhöõng söï vieäc töôûng chöøng nhoû
nhaët, taàm thöôøng ñeå roài qua ñoù phaùt hieän ra chieàu saâu cuûa ñôøi soáng
tinh thaàn vôùi bao nhieâu quy luaät vaø nghòch lyù chöùa ñöïng nhöõng suy
ngaãm, traûi nghieäm saâu saéc coù yù nghóa toång keát cuûa moät con ngöôøi
saép giaõ töø cuoäc soáng.
THAÂN BAØI: Phaân tích taùc phaåm
1. Tình huoáng truyeän:
Khoâng
nhö nhieàu taùc phaåm khaùc, nhaø vaên hay ñaët nhaân vaät cuûa mình vaøo hoaøn
caûnh giaùp ranh giöõa söï soáng vôùi
caùi cheát roài khai thaùc tình huoáng aáy ñeå ngôïi ca khaùt voïng, söùc soáng
maõnh lieät, loøng nhaân aùi, nieàm tin höôùng vaøo töông lai,...cuûa con
ngöôøi.Chaúng haïn nhö truyeän “Tình yeâu cuoäc soáng” cuûa Giaéc Laân ñôn,
“Chieác laù cuoái cuøng” cuûa O. Hen ry, “Vôï choàng A Phuû” cuûa Toâ Hoaøi,
“Vôï nhaët” cuûa Kim Laân”,… Truyeän ngaén "Beán queâ" tuy cuõng
ñöôïc xaây döïng treân cô sôû ñaët nhaân vaät vaøo tình huoáng ñaëc bieät aáy:
Nhó bò lieät toaøn thaân, khoâng theå töï mình di chuyeån ñöôïc vaø ñang soáng
nhöõng ngaøy cuoái cuøng, giaùp ranh giöõa söï soáng vaø caùi cheát, nhöng
khoâng phaûi ñeå ngôïi ca, maø laø ñeå chieâm nghieäm, suy ngaãm vaø ruùt ra
trieát lyù veà ñôøi ngöôøi. Cuï theå laø truyeän ngaén “Beán queâ” ñaët nhaân
vaät chính vaøo moät loaït tình huoáng nghòch lyùsau:
- Nhó ñaõ coù ñieàu kieän
ñaët chaân ñeán haàu nhö khaép moïi nôi treân theá giôùi. AÁy vaäy maø, nhöõng
naêm cuoái ñôøi, caên beänh baïi lieät quaùi aùc laïi buoäc chaët anh vaøo
giöôøng vaø haønh haï anh suoát maáy naêm trôøi. “Suốt đời Nhĩ đã từng đi không sót một xó xỉnh nào
trên trái đất, đây là một nơi chân trời gần gũi, mà lại xa lắc vì chưa hề bao
giờ đi đến - cái bờ bên kia sông Hồng ngay trước cửa sổ nhà mình.” Vaøo moät buoåi saùng, Nhó chæ muoán nhích ngöôøi tôùi gaàn beân
caùi cöûa soå maø "khoù khaên nhö phaûi ñi heát caû moät voøng traùi
ñaát"vaø phaûi nhôø vaøo söï trôï giuùp cuûa ñaùm treû con haøng xoùm.
- Cuõng chính vaøo thôøi
ñieåm aáy, ngay phía tröôùc cöûa soå nhaø anh, Nhó phaùt hieän ra vuøng baõi boài beân kia soâng Hoàng , nôi beán queâ
quen thuoäc moät veû ñeïp bình dò maø heát söùc quyeán ruõ, nhöng anh bieát
raèng duø khao khaùt theá naøo, anh cuõng seõ khoâng bao giôø coù theå ñaët
chaân leân maûnh ñaát ñoù ñöôïc nöõa, duø noù ôû raát gaàn anh./ Nhó ñaõ nhôø ñöùa con trai thöïc hieän giuùp
mình caùi ñieàu khaùt khao aáy, nhöng roài noù khoâng sao hieåu noãi caùi öôùc
muoán kyø cuïc maø lôùn lao aáy cuûa boá, neân sa vaøo moät ñaùm chôi phaù côø
theá treân heø phoá vaø coù theå seõ bò lôõ maát chuyeán ñoø ngang duy nhaát
trong ngaøy.
-Cuõng nhö vaäy, maõi ñeán luùc naèm lieät giöôøng, saép töø giaõ
coõi ñôøi, nhaän söï saên soùc ñeán töøng mieáng aên, nguïm nöôùc cuûa ngöôøi
vôï, Nhó môùi nhaän ra, môùi thaám thía ñöôïc heát ñöôïc noãi vaát vaû, söï
taàn taûo, tình yeâu vaø ñöùc hy sinh thaàm laëng cuûa vôï mình.
F Taïo ra moät chuoãi nhöõng
tình huoáng nghòch lyù keå treân, phaûi chaêng taùc giaû muoán ngöôøi ñoïc löu
yù ñeán moät vaán ñeà cuûa cuoäc ñôøi: cuoäc
soáng vaø soá phaän con ngöôøi chöùa ñaày nhöõng ñieàu baát thöôøng, nhöõng
nghòch lyù, ngaãu nhieân, vöôït ra ngoaøi nhöõng döï ñònh vaø öôùc muoán, caû
nhöõng hieåu bieát toan tính coù saün ? Nhieàu truyeän ngaén cuûa Nguyeãn
Minh Chaâu giai ñoaïn naøy cuõng ñeàu höôùng tôùi nhöõng phaùt hieän töông töï
nhö theá, chaúng haïn nhö: “Chieác thuyeàn ngoaøi xa”, “Höông vaø Phai”,
“Ngöôøi ñaøn baø toát buïng”,... Nhöng yù
nghóa cuûa tình huoáng nghòch lyù trong truyeän ngaén “Beán queâ” khoâng döøng
ôû choã ñoù, maø noù coøn môû ra moät noäi dung trieát lyù mang tính toång keát
nhöõng traûi nghieäm cuûa caû ñôøi ngöôøi ñöôïc taùc giaû göûi gaém qua suy
ngaãm cuûa nhaân vaät Nhó :“con ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh
ñöôïc nhöõng caùi ñieàu voøng veøo hoaëc chuøng chình”.
2. Nhöõng caûm xuùc vaø suy ngaãm cuûa nhaân vaät Nhó
treân giöôøng beänh:
MÔÛ BAØI: Daãn: Nhà
phê bình Nikolai Nikulin:
"Niềm tin vào tính bất khả chiến thắng của cái đẹp tinh thần, cái thiện đã
được khúc xạ ở chỗ, anh (Nguyễn Minh Châu) đã tắm rửa sạch sẽ các nhân vật của
mình, họ giống như được bao bọc trong một bầu không khí vô trùng". Những
câu nói đó đã thể hiện đúng đắn sắc nét trong nghệ thuật xây dựng nhân vật
trong truyện ngắn của Nguyễn Minh Châu. Đặc biệt là hình tượng nhân vật Nhĩ
trong “Bến quê” của ông. Qua hình tượng nhân vật này, tác giả đã cho thấy những
suy ngẫm trải nghiệm sâu sắc về cuộc đời của mỗi con người, giá trị của cuộc
sống gia đình và vẻ đẹp của quê hương.
TB. 2.1 Caûm
nhaän cuûa Nhó veà veû ñeïp cuûa thieân nhieân vaøo moät buoåi saùng ñaàu thu :
-Caûnh vaät thieân nhieân vaøo moät buoåi
saùng ñaàu thu nhìn töø khung cöûa soå caên phoøng Nhó ñöôïc mieâu taû theo
taàm nhìn cuûa chính anh, töø gaàn ñeán xa, taïo thaønh moät khoâng gian coù
chieàu saâu, roäng: baét ñaàu töø nhöõng boâng hoa baèng laêng ngay
phía ngoaøi cöûa soå, roài ñeán con soâng Hoàng vôùi maøu nöôùc ñoû nhaït luùc
ñaõ vaøo thu, ñeán voøm trôøi vaø sau cuøng laø baõi boài beân kia soâng.
-Caûnh vaät thieân nhieân aáy
cöù daàn daàn hieän ra vôùi veû ñeïp voâ
cuøng quyeán ruõ chæ coù theå caûm nhaän ñöôïc baèng nhöõng caûm xuùc tinh teá:
“Beân kia nhöõng haøng caây baèng laêng,
tieát trôøi ñaàu thu ñem ñeán cho con soâng Hoàng moät maøu ñoû nhaït, maët
soâng nhö roäng theâm ra.Voøm trôøi cuõng nhö cao hôn. Nhöõng tia naéng sôùm
ñang töø töø di chuyeån töø maët nöôùc leân nhöõng khoaûng bôø baõi beân kia
soâng, vaø caû moät vuøng phuø sa laâu ñôøi cuûa baõi boài ôû beân kia soâng Hoàng luùc naøy ñang phoâ
ra tröôùc khuoân cöûa soå cuûa gian gaùc nhaø Nhó moät thöù maøu vaøng thau xen
vôùi maøu xanh non-nhöõng maøu saéc thaân thuoäc quaù nhö da thòt, hôi thôû
cuûa ñaát maøu môõ”.
- Khoâng gian vaø nhöõng
caûnh saéc aáy voán quen thuoäc, gaàn guõi, nhöng haàu nhö raát môùi meû ñoái
vôùi Nhó, töôûng chöøng nhö ñaây laø laàn ñaàu tieân trong ñôøi anh caûm nhaän
ñöôïc taát caû veû ñeïp vaø söï giaøu coù cuûa noù.
2.2 Nhöõng suy ngaãm cuûa Nhó töø hoaøn caûnh rieâng maø
phaùt hieän quy luaät cuûa ñôøi ngöôøi :
-Hoaøn caûnh cuûa Nhó:
Nhó bò
maéc caên beänh hieåm ngheøo ñaõ laâu ngaøy, moïi söï phaûi troâng caäy
vaøo söï chaêm soùc cuûa vôï con. Trong buoåi saùng hoâm ñoù, Nhó ñaõ nhaän ra
nhö baèng tröïc giaùc raèng thôøi gian cuûa ñôøi mình khoâng coøn bao laâu
nöõa: "Nhó khoù nhoïc naâng moät
caùnh tay leân kheõ aåy caùi baùt mieán treân tay Lieân ra. Anh ngöûa maët nhö
moät ñöùa treû ñeå cho thaèng Tuaán caàm chieác khaên boâng taåm nöôùc aám kheõ
lau mieäng, caèm vaø hai beân maù cho mình”. Roài anh hoûi vôï: “Ñeâm qua luùc gaàn saùng, em coù nghe
thaáy tieáng gì khoâng?”... “Hoâm nay ñaõ laø ngaøy maáy roài em nhæ?”. Chò Lieân döôøng nhö cuõng ñaõ caûm nhaän
ñöôïc tình caûnh vaø taâm traïng cuûa choàng neân laûng traùnh traû lôøi nhöõng
caâu hoûi cuûa anh
-Caûm nhaän cuûa Nhó veà Lieân:
Anh Nhó nghó veà chò Lieân
thaät caûm ñoäng. Laàn ñaàu tieân anh ñeå yù thaáy vôï mình “Liên
đang mặc tấm áo vá”. Nhöõng ngoùn tay gaày guoäc cuûa chò aâu yeám vuoát ve vai anh vaø Nhó
nhaän ra taát caû tình yeâu thöông, söï taàn taûo vaø ñöùc hy sinh thaàm laëng
cuûa ngöôøi vôï. Nhó ñaønh phaûi xoùt xa noùi ra ñieàu aân haän nhaát: “Suoát ñôøi anh chæ laøm em khoå taâm… maø em
vaãn nín thinh !” Chò Lieân traû lôøi: “Coù
heà sao ñaâu…Mieãn laø anh soáng, luoân luoân coù maët anh, tieáng noùi cuûa
anh trong gian nhaø naøy…”. Chính trong nhöõng ngaøy cuoái ñôøi, Nhó môùi
thöïc söï thaáu hieåu vaø bieát ôn saâu saéc ngöôøi vôï hieàn thuïc, ñaûm ñang:
“… cuõng nhö caùnh baõi boài ñang naèm phôi mình beân kia, taâm hoàn Lieân vaãn
giöõ nguyeân veïn nhöõng neùt taàn taûo vaø chòu ñöïng hy sinh töø bao ñôøi xöa
vaø cuõng chính nhôø coù ñieàu ñoù maø sau nhieàu ngaøy thaùng boân taåu, tìm
kieám…Nhó ñaõ tìm thaáy ñöôïc nôi nöông töïa laø gia ñình trong nhöõng ngaøy
naøy”. Caùch so saùnh ñaày chaát trieát lyù naøy cuûa taùc giaû khoâng chæ laø
lôøi ngôïi ca, söï nhìn nhaän xöùng ñaùng daønh cho Lieân, maø coøn laø moät
phaùt hieän voán cuõng raát bình thöôøng nhöng cuõng ñaõ bò chính caùi voøng
veøo, caùi chuøng chình laøm cho con ngöôøi ta phôùt lôø noù, xem thöôøng noù,
coi ñoù nhö laø moät leõ ñöông nhieân.
-Nieàm khao khaùt cuûa Nhó ñöôïc ñaët chaân leân baõi
boài beân kia beán soâng:
Töø söï caûm nhaän veà
thieân nhieân, veà ngöôøi vôï thaân yeâu, Nhó chôït nhaän ra veû ñeïp cuûa queâ
höông. Suoát ñôøi Nhó “ñaõ töøng ñi tôùi khoâng soùt moät xoù xænh
naøo treân traùi ñaát”; aáy vaäy maø giôø ñaây, naèm trong caên phoøng,
nhìn qua cöûa soå, Nhó môùi nhìn thaáy ñöôïc taát caû veû ñeïp raát ñoãi bình
dò vaø gaàn guõi cuûa baõi boài beân kia soâng khi mình saép töø giaõ coõi
ñôøi. Baõi ñaát aáy ñaõ laøm böøng daäy moät nieàm khao khaùt voâ voïng laø ñöôïc
ñaët chaân moät laàn leân caùi baõi boài beân kia soâng.Ñieàu öôùc muoán aáy
chính laø söï thöùc tænh veà nhöõng giaù trò beàn vöõng cuûa nhöõng ñieàu bình
thöôøng vaø saâu xa trong cuoäc soáng voán thöôøng bò ngöôøi ta boû qua hoaëc
laõng queân, nhaát laø thôøi coøn treû, khi nhöõng ham muoán xa vôøi, haõo
huyeàn ñang loâi cuoán con ngöôøi tìm ñeán. Söï thöùc tænh naøy chæ ñeán vôùi
ngöôøi ta ôû caùi tuoåi ñaõ töøng traûi. Vôùi Nhó thì ñoù laø thôøi gian cuoái
ñôøi, laïi phaûi naèm lieät treân giöôøng beänh, bôûi theá ñoù laø söï thöùc
tænh coù xen nieàm aân haän vaø noãi xoùt xa: “Hoïa chaêng chæ coù anh ñaõ töøng traûi, ñaõ töøng in goùt chaân khaép
moïi chaân trôøi xa laï môùi nhìn thaáy heát söï giaøu coù laãn moïi veû ñeïp
cuûa moät caùi baõi boài soâng Hoàng nagy bôø beân kia”.
-Caâu chuyeän cuûa Nhó vôùi caäu con trai vaø söï chieâm
nghieäm cuûa anh veà moät quy luaät cuûa ñôøi ngöôøi:
Khoâng theå naøo laøm ñöôïc
caùi ñieàu mình khao khaùt, Nhó ñaõ nhôø ñöùa con trai thay mình ñi sang beân
kia soâng, ñaët chaân leân caùi baõi phuø sa maøu môõ aáy. Nhöng anh laïi gaëp
theâm moät nghòch lyù nöõa laø ñöùa con khoâng hieåu ñöôïc öôùc muoán cuûa cha,
neân laøm moät caùch mieãn cöôõng vaø roài laïi bò cuoán huùt vaøo troø chôi
phaù côø theá raát haáp daãn noù gaëp treân ñöôøng ñi, ñeå roài coù theå lôõ
chuyeán ñoø ngang duy nhaát trong ngaøy./ Töø söï vieäc aáy, Nhó ñaõ nghieäm ra
ñöôïc caùi quy luaät phoå bieán cuûa ñôøi ngöôøi: “…con ngöôøi ta treân ñöôøng ñôøi thaät khoù traùnh ñöôïc nhöõng caùi
ñieàu voøng veøo hoaëc chuøng chình”. Vì theá, anh khoâng traùch con, bôûi
gioáng nhö anh ngaøy tröôùc, noù “ñaõ
thaáy coù gì ñaùng haáp daãn ôû beân kia soâng ñaâu”.
-Haønh ñoäng kyø quaëc cuûa Nhó ôû cuoái truyeän bieåu
hieän söï noân noùng thuùc giuïc caäu con trai haõy mau leân keûo lôõ chuyeán
ñoø caøng toâ ñaäm nieàm khaùt khao cuûa anh:
Cuoái truyeän, taùc giaû taû
khi thaáy con ñoø ngang vöøa chaïm muõi vaøo bôø ñaát beân naøy, Nhó ñaõ thu
heát taøn löïc doàn vaøo moät cöû chæ coù veû kyø quaëc: “Anh ñang coá thu nhaët heát moïi chuùt söùc löïc cuoùi cuøng coøn soùt
laïi ñeå ñu mình nhoâ ngöôøi ra ngoaøi, giô moät caùnh tay gaày guoäc ra phía
ngoaøi cöûa soå khoaùt khoaùt y nhö ñang khaån thieát ra hieäu cho moät ngöôøi
naøo ñoù”. Haønh ñoäng naøy cuûa Nhó coù theå hieåu laø anh ñang noân noùng
thuùc giuïc caäu con trai haõy mau mau xuoáng beán keûo lôõ chuyeán ñoø duy
nhaát trong ngaøy. Nhöng hình aûnh naøy coøn gôïi ra yù nghóa khaùi quaùt vaø
saâu xa hôn, ñoù laø muoán thöùc tænh moïi ngöôøi veà nhöõng caùi voøng veøo,
chuøng chình maø chuùng ta ñang sa vaøo treân ñöôøng ñôøi, haõy coá gaéng döùt
ra khoûi noù ñeå höôùng tôùi nhöõng giaù trò ñích thöïc, beàn vöõng voán raát
giaûn dò, gaàn guõi cuûa cuoäc ñôøi xung quanh ta.
FNhaân vaät Nhó trong truyeän
laø nhaân vaät tö töôûng, moät loaïi nhaân vaät noåi leân trong saùng taùc cuûa
Nguyeãn Minh Chaâu giai ñoaïn sau 1975. Nhaø vaên ñaõ göûi gaém qua nhaân vaät
naøy nhieàu ñieàu maø oâng quan saùt, suy ngaãm, trieát lyù veà cuoäc ñôøi vaø
con ngöôøi. Nhöng caùi taøi cuûa taùc giaû laø khoâng bieán nhaân vaät thaønh
caùi loa phaùt ngoân cho mình. Nhöõng chieâm nghieäm, trieát lyù cuûa nhaø vaên
ñaõ ñöôïc chuyeån hoùa vaøo trong ñôøi soáng noäi taâm cuûa nhaân vaät, vôùi
dieãn bieán taâm traïng tinh teá döôùi söï taùc ñoäng cuûa hoaøn caûnh vaø
ñöôïc mieâu taû moät caùch tinh teá,
hôïp lyù.Qua caûnh ngoä vaø taâm traïng cuûa nhaân vaät Nhó, ta caûm
nhaän ñöôïc yùnghóa trieáy lyù veà cuoäc ñôøi con ngöôøi maø nhaø vaên ñaët ra trong taùc
phaåm: Haõy coá gaéng tìm hieåu vaø caûm nhaän nhöõng veû ñeïp bình dò maø quyù
giaù aån chöùa trong nhöõng gì quen thuoäc, gaàn guõi nhaát cuûa gia ñình vaø
queâ höông.
3.Ngheä thuaät saùng taïo nhöõng hình aûnh giaøu yù
nghiaõ bieåu töôïng:
Moät ñaëc ñieåm noåi baät
khaùc cuûa trong taøi naêng vaên xuoâi cuûa Nguyeãn Minh Chaâu ôû truyeän ngaén
“Beán queâ” laø saùng taïo nhöõng hình aûnh giaøu yù nghiaõ bieåu töôïng.Trong
truyeän, haàu nhö moïi hình aûnh ñeàu mang 2 lôùp nghóa: nghóa thöïc vaø nghóa
bieåu töôïng. Hai lôùp nghóa naøy gaén boù, thoáng nhaát khieán cho caùc hình
aûnh khoâng bò töôùc ñi giaù trò taïo hình vaø söùc gôïi caûm ñeå chæ ñôn
thuaàn laø hình aûnh öôùc leä. YÙ nghiaõ bieåu töôïng ñöôïc gôïi ra töø hình
aûnh thöïc, nhöng phaûi ñaët noù vaøo trong caû heä thoáng hình aûnh vaø noù
chæ coù theå toaùt leân yù nghóa khi ñoái chieáu vôùi chuû ñeà taùc phaåm:
- Hình aûnh baõi boài, beán soâng vaø toaøn boä khung caûnh thieân nhieân
ñöôïc döïng leân trong truyeän thöïc ra cóng mang moät yù nghóa khaùi quaùt,
bieåu töôïng cho veû ñeïp dung dò, töï nhieân cuûa ñôøi soáng theå hieän qua
nhöõng söï vaät gaàn guõi, thaân thuoäc nhö moät beán ñoø, moät doøng soâng,
moät baõi boài,…noùi roäng ra, ñoù laø queâ höông, xöù sôû.
- Nhieàu hình aûnh vaø chi
tieát khaùc naèm trong caû heä thoáng
cuõng chöùa ñöïng yù nghóa bieåu töôïng khaù roõ
+ Nhöõng
boâng hoa baèng laêng cuoái muøa maøu saéc nhö ñaäm hôn vaø tieáng nhöõng taûng ñaát lôû ôû bôø soâng
naøy, khi côn luõ ñaàu maøu ñaõ doàn veà, ñoå uïp vaøo trong giaác nguû cuûa
Nhó luùc gaàn saùng laø 2 chi tieát gôïi ra cho bieát söï soáng cuûa nhaân
vaät Nhó ñaõ ôû vaøo nhöõng ngaøy cuối cuøng.
+Ñöùa
con trai cuûa Nhó sa vaøo moät ñaùm chôi phaù côø theá treân leà ñöôøng
gôïi ra ñieàu maø Nhó goïi laøsöï chuøng chình, voøng veøo maø treân ñöôøng
ñôøi ngöôøi ta khoù traùnh khoûi.
+Haønh
ñoäng vaø cöû chæ cuûa Nhó ôû cuoái truyeän cuõng mang yù nghóa bieåu töôïng:
muoán thöùc tænh moïi ngöôøi veà nhöõng caùi voøng veøo, chuøng chình maø
chuùng ta ñang sa vaøo treân ñöôøng ñôøi, haõy coá gaéng döùt ra khoûi noù ñeå
höôùng tôùi nhöõng giaù trò ñích thöïc, beàn vöõng voán raát giaûn dò, gaàn
guõi cuûa cuoäc ñôøi xung quanh ta.
KEÁT BAØI: Ñaùnh
giaù chung
-“Beán queâ” laø moät trong
nhöõng truyeän ngaén xuaát saéc cuûa Nguyeãn Minh Chaâu sau 1975.
- Truyeän khoâng
chæ thaønh coâng bôûi chöùa ñöïng nhöõng
suy ngaãm, nhöõng chieâm nghieäm, trieát lyù saâu saéc cuûa nhaø vaên
veà con ngöôøi vaø cuoäc ñôøi; töø ñoù coù giaù trò thöùc tænh moïi ngöôøi haõy
bieát nhaän ra, traân troïng nhöõng giaù trò vaø veû ñeïp bình dò, gaàn guõi
ñích thöïc vaø beàn vöõng cuûa cuoäc soáng, cuûa gia ñình, cuûa queâ höông.
Ñoàng thôøi, coøn laø taùc phaåm tieâu bieåu cho taøi naêng saùng taïo ôû ngoøi
buùt cuûa Nguyeãn Minh Chaâu giai ñoaïn ñang vöõng vaøng treân con ñöôøng goùp
phaàn ñoåi môùi vaên hoïc nöôùc nhaø cuûa oâng vôùi caùch mieâu taû taâm lyù
tinh teá, nhieàu hình aûnh giaøu tính bieåu töôïng, caùch taïo tình huoáng
nghòch lyù, traàn thuaät qua doøng noäi taâm nhaân vaät,… Nguyễn Minh Châu - người mở đường xuất sắc cho
Văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới, người đã “đi được xa nhất” trong cao trào đổi
mới của Văn học Việt Nam đương đại. Nhà văn Nguyễn Khải nói: "Nguyễn Minh Châu là người kế tục xuất sắc những bậc thầy của
nền văn xuôi Việt Nam và cũng là người mở đường rực rỡ cho những cây bút trẻ
tài năng sau này".
